DİJİTAL KAYNAKÇA YÖNETİM PROGRAMLARI: MENDELEY

Akademik çalışmaların temel bileşeni olan literatür taraması sonrası, eser içerisinde yapılan atıfları biçimlendirmek, düzenlemek ve sıralamak büyük önem taşımaktadır. Zira yapılacak küçük bir hata sebebiyle intihal durumuyla karşılaşma ihtimali akademik çalışmalar için riske edilemeyecek derecede önemli bir durumdur. Serinin ilk blogunda da belirtildiği üzere bu çalışmalara kolaylık sağlamak amacıyla geliştirilen EndNote, Mendeley ve Zotero gibi programlar bugün ciddi bir kullanıcı sayısına sahiptir.

Mendeley araştırmaları organize etmeye, diğer araştırmacılar ile çevrimiçi çalışmaya ve en sonunda araştırmaları keşfetmeye yarayan, ödeme gerektirmeyen bir referans yönetim programı ve akademik sosyal ağdır. Program kitaplık oluşturma, bu kitaplığı düzenleme, çevrimiçi sitelerden veri çekme ya da manuel olarak veri ekleme, bunları otomatik bir biçimde isimlendirme, not ekleme, MS Word programı ile uyumu bir biçimde referansları yönetme ve tüm bunları çevrimiçi gruplarla paylaşma gibi çeşitli özellikler sağlamaktadır.

2008 yılında Elsevier firması tarafından geliştirilen Mendeley Mac OS, Microsoft ve Linux işletim sistemlerinde çalışabilme özelliği ile öne çıkmaktadır. 2020 yılında yeni sürümü Mendeley v2.43.0’ı tanıtan Elsevier, önceki sürümlerine kıyasla daha ince hatlar ve zarif bir tasarım kullanarak Google Drive benzeri bir arayüzü tercih etmiştir. 2 GB kullanım alanı sağlayan tüm sürümlerini kullanıcılara ücretsiz sunan program, masaüstünde, çevrimiçi her alanda ve mobil uygulama olarak kullanılmaktadır. Mendeley’in ek depolama alanı sunan ücretli versiyonu ise Türkiye’de Tübitak tarafından EKUAL kapsamında satın alınmakta ve diğer EKUAL veri tabanları ile birlikte bütün üniversite kütüphanelerine sunulmaktadır. Üye üniversitelerin öğrencileri ise 100 GB kişisel alan, 100 GB paylaşılan depolama alanı kullanabilmektedir.

Web İmporter ve MS Word adında iki eklentisi ile öne çıkan Mendeley, çevrimiçi literatür taraması ve Microsoft Word programında (şu an yalnızca Microsoft için) atıfların kolaylıkla yapılmasını sağlamaktadır. Yapılan çevrimiçi arama ile bulunan ve seçilen dosyaların kaydını mümkün kılan program, EndNote’un halihazırda içerisinde bulunduğu bu özellikleri eklentiler aracılığıyla kullanıcının tercihine sunmuştur.

Web Importer eklentisi ile çevrimiçi görüntülenen sayfaya referans yapmayı mümkün kılan Mendeley, PubMed, EBSCO, Google Akademik ve birçok elektronik veritabanı dahil olmak üzere çevrimiçi kaynaklardan verilerin elde edilmesini sağlamakta ve kullanıcının kitaplığı için bunları düzenlemektedir. Kitaplığa elle eklenen makalelerin taramasını ise CrossRef, ArXiv veya PubMed veritabanlarından meta verilerini çıkararak sağlamaktadır. Tüm bu sitelerde gerekli etiketler ve bilgilerin bulunmaması durumunda, PDF’nin kendisindeki üst veriden alıntı öğelerini çıkarmaya çalışmakta, bu başarısız olursa Google Akademik’den meta verilerin geri kalanını bulma ya da manuel olarak ekleme seçeneklerini yürütmektedir. Şayet kullanıcının halihazırda kullanmış olduğu Zotero programından Mendeley’e geçiş yapmak istemesi durumunda ise kitaplığının ve tüm verilerinin Mendeley’e aktarımı mümkündür.

Film, web makaleleri, görsel-işitsel materyal, blog yazısı, kitap gibi çeşitli referans biçimlerine olanak sağlayan bu dijital kaynakça yönetim programı geniş bir çalışma alanı sunmaktadır. Mendeley APA, MLA, Chicago gibi bilinen referans stilleri ile beraber 9464 farklı referans biçimini kullanmayı, bunlar arasında geçiş ve düzenleme yapmayı mümkün kılarken aynı zamanda yapılan alıntıları tek “tık” ile kaynakça haline getirebilmektedir.

  Mendeley yalnızca dijital kaynakça yönetim programı değil, aynı zamanda Academia veya Researchgate benzeri akademik bir sosyal ağ niteliğindedir. Bu ağ içerisinde akademik yayınların paylaşımı yapılabilmekte ve gruplara üye olunabilmektedir. Ek olarak Mendeley’de özgeçmiş oluşturulabilirken ve iş başvuruları yapılabilmektedir.

Genel itibariyle bakıldığında sade ve geniş kapsamlı kullanım alanı sağlayan Mendeley, akademik çalışma, paylaşım ve istihdam alanlarında kullanıcıya yardımcı olmaktadır. Kullanıcıları akademik çalışma sürecinin biçimsel külfetinden kurtaran bu dijital kaynakça yönetim programı ücretsiz olması ve sağladığı imkanların çeşitliliği ile öne çıkmaktadır.

KAYNAKÇA

Esgin, M. (2019). Çok Kullanılan Web Tabanlı Bibliyografik Yönetim Programlarının İncelenmesi, Karşılaştırılması ve Yapılabilecek Geliştirmeler (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.

Henning, V., & Reichelt, J. (2008, December). Mendeley-a last. fm for research?. In 2008 IEEE fourth international conference on eScience (pp. 327-328). IEEE.

Kaya, B., Yıldız, Ö., & Sinecen, M. (2016). Atıf ve referans yönetimi programlarının karşılaştırılması. XVIII. Akademik Bilişim Konferansı (AB 2016), sunulmuş bildiri, 25.

Reiswig, J. (2010). Mendeley. Journal of the Medical Library Association: JMLA, 98(2), 193

https://www.enago.com/academy/mendeley-reference-manager-organizing-and-citing-research-made-easy/

https://www.mendeley.com/guides

https://www.mendeley.com/release-notes-reference-manager/v2.43.0

https://www.youtube.com/watch?v=XTfVCiksapk

https://en.wikipedia.org/wiki/Comparison_of_reference_management_software

Nursena ŞATANA

1997 yılında Diyarbakır’da doğdu. İlk ve orta öğrenimini burada tamamladıktan sonra Aydın Adnan Menderes Üniversitesi’nde Radyo, Televizyon ve Sinema bölümü lisans eğitimini bitirdi. Şu an Ege Üniversitesi’nde yine aynı bölüm üzerine yüksek lisans eğitimini sürdürmektedir.